- Manuscript
- Italy, Milan, Biblioteca Ambrosiana, C 72 inf.
- Record No.
- 137
- Former Shelfmark(s)
- N/A
Physical Description
- Format
- Codex
- Support
- Parchment
- Size of Leaves
- - x - mm.
- Number of Leaves
- i (paper) + i (parchment) + 173 + i (parchment) + i (paper)
- Collation
- I-II (8) + III (10) + IV (9) + V-VI (8) + VII (7) + VIII (3) + IX-XV (8) + XVI (9) + XVII-XX (8) + XXI (9) + XXII (6)
- Foliation
- Modern foliation in pencil in upper right corner (1-173).
- Layout
- Single column, varying number of lines.
- Hands
- Written in more than one hand.
- Scribe(s)
- Unknown.
Contents
- Language(s)
- Latin
- Contents
- [incomplete listing]
1. fol. IIv (second front flyleaf, verso): Table of contents
2. fols 1r-35v: Bede, Historia ecclesiastica gentis Anglorum
2.1. fols 1r-1v: Preface
Rubric: Incipit praefatio Bede presbyteri in historia Anglorum
Incipit: Gloriosissimo regi Ceoluulfo Beda famulus Christi et presbyter. Historiam gentis Anglorum ecclesiasticam quam nuper edideram libentissime tibi desideranti rex
Explicit: Diligenter adnotare curaui apud omnes fructum piae intercessionis inueniam.
Rubric: Explicit prefacio.
2.2. fols 1v-15r: Book I
2.2.1. fols 1v-2v: List of chapters
Rubric: Incipiunt capitula I.
Incipit: De situ Brittaniae uel Iberniae et priscis earum incolis.
Explicit: Vt Edilfrid rex Nordanhimbrorum Scottorum gentes proelio conterens ab Anglorum finibus expulerit.
Rubric: Expliciunt capitula.
2.2.2. fols 2v-15r: Text
Rubric: Incipit liber anglorum primus.
Incipit: Brittannia Oceani insula cui quondam Albion nomen fuit inter septentrionem et occidentem locuata est Germaniae Galliae Hispaniae maximis Europae partibus multo interuallo aduersa.
Explicit: Nemo ex eo tempore quisquam regum Scottorum in Brittania aduersus gentem Anglorum usque ad hanc diem in prolium uenire audebat.
Rubric: Explicit liber primus.
2.3. fols 15r-23r: Book II
2.3.1. fol. 15r: List of chapters
Rubric: Incipit secundus. Hec continentur in libro II historia aecclesiastice gentis Anglorum.
Incipit: De obitu beati pape Gregorii.
Explicit: Ut occisio de diuino Paulinus cantiam rediens rosensis aecclesiae perlatu susceperit.
2.3.2. fols 15r-23r: Text
Rubric: Incipit liber II historiae ecclesiastice gentis Anglorum
Incipit: His temporibus id est anno dominicae incarnationis DCV beatus papa Gregorius postquam sedem Romanae et apostolicae ecclesie XIII annos menses VI et dies X gloriosissime rexit.
Explicit: Et ipse senex ac plenus dierum iuxta scripturas patrum uiam secutus est.
Rubric: Explicit II.
2.4. fols 23r-34v: Book III
2.4.1. fols 23r-23v: List of chapters
Rubric: Incipit III. Hec continentur in libro III historia ecclesiasticae gentis Anglorum. Incipiunt capitula.
Incipit: Ut primi successores Aeduini regis et fidem fuae gentis prodiderit et regnum.
Explicit: Ut orientales Saxones tempore mortalitatis ad idolatria reuersi sed per instantiam Iaromani episcopi mox sint ab ierore correcti narrantur.
2.4.2. fols 23v-34v: Text
Incipit: Et interfecto in pugna Aeduino suscepit pro illo regnum Deirorum de qua prouintia ille generis prosapiam et primordia regni habuerat.
Explicit: Quibus ita gestis, et ipsi sacerdotes doctoresque eorum domum rediere laetantes.
Rubric: Explicit liber III.
2.5. fols 34v-35v: Book V [incomplete; chapters 24 and 25]
Incipit: Pictorum quoque natio tempore hoc et foedus pacis cum gente habet Anglorum.
Explicit: Te deprecor bone Iesu ut cui propicius donasti uerba tuae scientiae dulciter haurire dones etiam benignus aliquando ad te fontem omnis sapientiae peruenire et parere semper ante faciem tuam.
2.6. fol. 35v: Epistola de gradibus consanguinitatis
Incipit: Beatus Hysidorus de consanguinitate sic loquitur cuius series VI gradibus dirimetur hoc modo.
Explicit: Videte filii karissimi quale nobis incumbit periculum si tacemus absit ut nostrum silentium vestrum fiat exitium si vos gaudebit.
Rubric: Explicit liber histhoriae Anglorum.
3. fols 35v-58v: Dictys of Crete (Dictys Cretensis), Ephemeridos belli Troiani
3.1. fols 35v-39r: Book I
Rubric: Incipit istoria Troianorum
Rubric: Ditis Cretensis de bello Troiano [added later]
Incipit: Cuncti reges qui Minois Ioue geniti pronepotes Greciae imperitabant ad diuidendas inter se Atrei opes Cretam conuenere.
Explicit: Hoc modo ex Aulide nauigatum est.
Rubric: Septimini Dictis ephimeridos belli Troiani liber I explicit.
3.2. fols 39r-46v: Book II
Rubric: Incipit liber secundus feliciter.
Incipit: Postquam ad Moesorum regionem uniuersas classes uenti appulere propere omnes signo dato naues littori admouent.
Explicit: Ceterum per id tempus hiemis sepe Greci atque Troiani singuli plures ue ut fors euenerat inter se sine ullo metu in luco Thymbrei Apollinis miscebantur.
Rubric: Septimini Dictis Troiani belli ephimeridos liber secundus explicitus.
3.3. fols 46v-51r: Book III
Rubric: Incipit liber tertius feliciter.
Incipit: Interim per totam hiemem dilato conditionibus in tempus bello Greci cuncta que in tali ocio militia exposcebat intenti animo summis studiis festinabant.
Explicit: Ita Priamus recepto Hectoris cadauere ascensoque uehiculo cum his qui se comitati erant ad Troiam redit.
Rubric: Septimini Dictis belli Troiani ephimeridos liber III.
3.4. fols 51r-54r: Book IV
Rubric: Incipit liber quartus feliciter.
Incipit: Sed postquam Troiani palam esse regem perfecto negotio inuiolatum atque integro comitatu regredi admirati laudantesque Grecie pietatem ad celum ferunt.
Explicit: Ita composito negotio Antenor traditoque sibi Taltybio quo res finem acceperit ad Troiam uenit.
Rubric: Septimini Dictis ephimeridos belli Troiani liber IIII.
3.5. fols 54r-56v: Book V
Rubric: Incipit liber quintus.
Incipit: Antenore Talthibioque ciuitatem ingressis cuncti populares sociique cognita re propere concurrunt cupientes dinoscere que apud Graecos acta essent.
Explicit: Nunc reditum nostrorum narrare iuuat.
Rubric: Septimini Dictis ephemeridos belli Troiani liber V explicit.
3.6. fols 56v-58v: Book VI
Rubric: Incipit liber sextus.
Incipit: Postquam impositis cunctis quae singuli bello quesiuerunt ascendere ipsi solutis anchoralibus nauigant.
Explicit: Itaque Ulixes ubi uim ingruentium somniorum predictumque ab interpretibus uite exitum recordatus est uulneratus ab eo quem minime decuerat uel crediderat triduo post mortem obiit senior iam prouecteque etatis neque tamen inualidus uirium.
Rubric: Explicit.
3.7. fol. 58v: Short glossary
Incipit: Aula atrium regale pro aula ante palatium regis.
Explicit: Yspondoromum cursus equorum.
3.8. fol. 58v: Prologue
Rubric: Prologus libri prescripti.
Incipit: Dictis Cretensis genere de ciuitate Gnoso isdem temporibus quibus et Atride fuit peritus uocis ac litteris Phenicum que a Chathmo in Achaiam fuerant delate.
Explicit: Annales uero nomine Dyctis inscriptos in Grecam bibliotecam recepit quorum seriem qui sequitur textus ostendit.
Rubric: Hec insunt Dictis ephimeridos belli Troiani libri sex.
History
- Date of Origin
- End of eleventh or beginning of twelfth century (c. 1100)
- Place of Origin
- Abbey of Saint-Martin of Massay, Cher, France
- Notes
The witness to Bede’s Historia ecclesiastica gentis Anglorum in this manuscript continues without break from end of Book III.30 to middle of Book V.24 on fol. 34v; the entirety of Book IV and the first chapters of Book V, including the beginning of Chapter 24, are not included. This manuscript is not included in the edition of the Historia ecclesiastica gentis Anglorum or the Epistola de gradibus consanguinitatis.
Eisenhut siglum R; Franceschini siglum R, Ussani siglum R.
Additional Information
- Online Facsimile
- Bibliography
Edition(s)
Bede. Bede’s Ecclesiastical History of the English People. Edited and translated by Bertram Colgrave and R. A. B. Mynors. Oxford: Clarendon, 1969.
Dictys of Crete. Dictys Cretensis. Ephemeridos belli Troiani libri. A Lucio Septimio ex Graeco in Latinum sermonem translati. Accedunt papyri Dictys Graeci in Aegypto inventae. Edited by Werner Eisenhut. 2nd edn. Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana. Stuttga:rt: B. G. Teubner, 1973; 1994.
Epistola de gradibus consanguinitatis. In L. Machielsen, “L’origine Anglo-Saxonne Du Supplément Canonique à l’Histoire Ecclésiastique de Bède.” Revue Bénédictine 73: 1–2 (1963): 33–47.
Secondary Literature
Franceschini, Ezio. “Intorno alla tradizione manoscritta di Ditti Cretese.” Atti del Reale Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti 97 (1937‑1938): 141‑78 (repr. in Scritti di filologia latina medievale. Medioevo e umanesimo 26‑27. 2 vols. Padua: Antenore, 1976. I: 166‑204).
Ussani, Vincenzo. “La critica e la questione di Ditti alla luce del codice di Iesi.” Rivista di Filologia e di Istruzione Classica; Torino 36 (1908): 1–49. [open access]
Yavuz, N. Kıvılcım. “Late Antique Accounts of the Trojan War: A Comparative Look at the Manuscript Evidence.” Pecia. Le Livre et l’écrit 17 (2016): 149–70. DOI: https://doi.org/10.1484/J.PECIA.5.111766.
- Last Updated on
- February 20, 2021
- License
This record is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.